Güneşli Bir Gün Bir eğitimcinin dünyası
5 Aralık Dünya Toprak Günü, toprağın korunması gerektiğini görünür kılmak amacıyla kabul edilmiş bir farkındalık günüdür. Tarım, su döngüsü, besin zinciri ve yaşamın sürekliliği toprağa bağlıdır. Ancak yanlış tarım uygulamaları ve erozyon toprağı hızla tüketiyor. Eğitim içinde bu konuya yer vermek, öğrencilerin hem çevre farkındalığını hem de araştırma ve yazma becerilerini geliştirmemize yardımcı olur. YAZBEG ile 36 Hafta 36 Görev’in 12. haftasında bilgilendirici ve veri temelli yazılar yazıyoruz.
🟢 İLKOKUL
Görev: Toprağın Altındaki Gizli Dünya
Dünya Toprak Günü’nde bu kez toprağın altındaki dünyayı keşfediyoruz. Toprağın altında kimler yaşar? Karıncaların tünelleri nasıl olur? Solucanlar toprağa neden iyi gelir? Merak ediyoruz, araştırıyoruz ve öğrendiklerimizi açıklayıcı bir metne dönüştürüyoruz.
Öğrenci Yönergesi:
Toprağın altında yaşayan bir canlı seç (karınca, solucan, köstebek, kök vb.) Bu canlı hakkında bir araştırma yap ve aşağıdaki plana göre bilgilendirici yazı yaz:
| PARAGRAF | NE YAZACAĞIM? |
| 1. Giriş | Seçtiğim canlıyı tanıtıyorum |
| 2. Özellikler | Nasıl görünür? Nerede yaşar? |
| 3. Görevi / Yararları | Toprağa nasıl katkı sağlar? |
| 4. Sonuç | Öğrendiğim bilgiyi özetliyorum |
Düşünmen için Mini Soru Listesi
- Toprakta yaşamak için hangi özelliklere sahip olmak gerekir?
- Bu canlı toprağı nasıl havalandırır, temizler veya besler?
- Bitkiler bu canlı olmasa ne kaybederdi?
- İnsanlar bu canlıyı korumak için neler yapabilir?
Öğretmen Açıklamaları
AMAÇ
Öğrencilerin bilgi toplama, sınıflandırma ve planlı yazma becerilerini geliştirmesi; açıklayıcı metin yapısını deneyimlemeleri.
YÖNTEM
- Öğrenciler tek bir canlı seçer, not alır ve tabloyu takip ederek metin yazar.
- Paylaşım aşamasında “Hangi bilgiyi en ilginç buldun ve neden?” sorusu ile sözlü ifade desteklenir.
İPUCU
Bu yaş grubunda cümle başlatıcılar çok işe yarar.
| Ben bugün size ……………. hakkında bilgi vereceğim. |
| Bu canlı genelde…………………. / Vücudu……………………….. |
| Bu canlı toprağa şunu yapar: / Bitkiler için …………..önemlidir. |
| Bence bu canlı toprak için çok değerlidir çünkü…………………… |
🟡 ORTAOKUL
Görev: Merak Sorularından Açıklamaya
Dünya Toprak Günü, çevremizle ilgili doğru sorular sormanın en iyi zamanı! Toprağa dair seni gerçekten düşündüren bir sorudan yola çıkarak açıklayıcı bir metin oluştur. Amacın, seçtiğin sorunun cevabını araştırmak, bilgileri düzenlemek ve okuyucuyu bilgilendiren bir yazı yazmak.
Aşağıdaki adımları izleyerek bilgilendirici metnini yaz:
- Bir soru seç.
Toprakla ilgili merak ettiğin bir soru belirle. - Kısa bir araştırma yap.
Güvenilir kaynaklardan bilgileri topla, notlar çıkar ve sorunun cevabını anlamaya çalış. - Bilgilerini düzenle.
Yazını 3–4 paragraf olacak şekilde planla:- Giriş: Sorunu tanıt, neden önemli olduğunu söyle.
- Gelişme: Soruya cevap veren bilimsel bilgileri açıkla, örnekler ver.
- Sonuç: Öğrendiklerini özetle ve toprağı korumanın neden önemli olduğunu vurgula.
Başlamak için örnek merak soruları:
- Solucanlar toprağı nasıl iyileştirir?
- Topraksız tarım mümkün mü?
- Neden bazı bölgelerde erozyon daha hızlı olur?
- Toprak kirliliği nasıl oluşur ve kimleri etkiler?
Öğretmen Açıklamaları
AMAÇ
Öğrencilerin merak ettikleri bir sorudan yola çıkarak araştırma yapmaları, bilgiyi düzenlemeleri ve neden–sonuç ilişkisi kurarak açıklayıcı bir metin oluşturabilmeleri.
YÖNTEM
- Öğrenciler örnek merak sorularını inceler ve kendi merak sorularını yazar.
- Öğrencilere seçtikleri konuyu araştırmaları için zaman verilir.
- Öğrenciler dört paragraflı yazı düzenini izler:
1. Paragraf: Soru → Açıklama
2. Paragraf: Bilgi + Neden-sonuç
3. Paragraf: Örnek / kanıt
4. Paragraf: Sonuç – öğrendiklerim
İPUCU
Açıklayıcı metinlerde en önemli güç, bilgilerin birbirine bağlantılı ve akıcı bir şekilde aktarılmasıdır. Bu nedenle öğrencilere şu basit kuralı hatırlatabilirsiniz:
“Her paragrafta en az bir açıklayıcı bağlaç kullan.”
Özellikle şu bağlaçlar yazıyı belirgin biçimde güçlendirir:
- Çünkü…
- Bu yüzden…
- Ayrıca…
- Örneğin…
- Sonuç olarak…
Bu küçük hatırlatma, öğrencilerin bilgiyi sıralamak yerine neden–sonuç ilişkisi kurarak açıklamalar yapmasına yardımcı olur.
🔴 LİSE
Görev: Veri Temelli Analitik Yazı Yazıyorum
Gerçek istatistikler çoğu zaman bir sorunun görünmez yüzünü açığa çıkarır. Dünya Toprak Günü kapsamında görevin, toprakla ilgili bir grafik seçip veriye dayalı bir analiz yazmak.
Öğrenci Yönergesi:
Toprakla ilgili TEMA’nın paylaştığı verilerden iki grafik seç. Bu grafikler erozyon, tarım toprağı kaybı, kuraklık, yağış azalması, organik madde oranı ya da tarım verimliliği gibi konuları içerebilir.
Seçtiğin grafiklere dayanarak 250–300 kelimelik analitik bir metin yaz.
Metninde mutlaka:
- Veriyi açıklayan bir paragraf yaz:
Grafiğin ne gösterdiğini tarafsız, açık ve nesnel biçimde anlat. - İki yorum ekle:
Bu verilerin neden önemli olduğunu, ne anlama geldiğini ve hangi sonuçlara işaret ettiğini en az iki yorumla destekle. - Geleceğe yönelik makul bir çıkarım yap:
Bu eğilim devam ederse neler yaşanabileceğine dair veriye dayalı bir çıkarım yaz. - Kısa bir sonuç paragrafı ekle:
Toprağın geleceği için genel bir değerlendirme ya da mesajla yazını tamamla.
Öğretmen Açıklamaları
AMAÇ
Öğrencilerin grafik okuryazarlığını geliştirmesi, veriyi tarafsız biçimde açıklaması ve bu veriler üzerinden mantıklı yorumlar ve çıkarımlar yapabilmesi.
YÖNTEM
- TEMA Vakfının hazırlamış olduğu “Türkiye’de Tarım Topraklarının Dünü Bugünü ve Geleceği” konulu pdf dosyasının linkini öğrencilerle paylaşın.
- Öğrenciler bu dosyadan bir grafik seçsinler.
- Öğrencilere üç aşamalı yazı çerçevesini verin:
Açıklama paragrafı: Grafik ne gösteriyor?
Yorum paragrafı: Bu veri neden önemli? Sizce neye işaret ediyor?
Geleceğe yönelik çıkarım: Bu tablo devam ederse ne olur?
Son cümle: Genel değerlendirme / mesaj
İPUCU
Öğrencilerin yorum yapmasını teşvik etmek için şu soru kalıplarını kullanabilirsiniz:
“Bu artış/düşüş neye yol açabilir?”
“Hangi yıllarda önemli bir kırılma var? Bu neden olmuş olabilir?”
“Bu veri bize gelecekle ilgili ne söylüyor?”
Aysun Yağcı
